अङ्ग्रेज हराएको खुसीयालीमा मनाइयो विजय उत्सव

रुपन्देही । नेपाल–अङ्ग्रेज (इष्ट इन्डिया कम्पनी) सँगको युद्धमा जित हासिल गरेको जितगढी किल्ला बुटवलमा विजय उत्सव मनाइएको छ।

विक्रम संवत् १८७१–७२ मा विश्व विजयको अभियान लिएर हिँडेको आधुनिक हतियारसहितको अङ्ग्रेज फौजलाई युद्ध कला र कौशलसँगै परम्परागत हतियारमा रहेको नेपाली फौजले वि।सं १८७२ वैशाख ७ गते पराजित गरेको थियो । त्यही खुसीयालीको अवसरमा बुटवल उपमहानगरपालिकाले हरेक वर्ष जितगढी विजय उत्सव मनाउँदै आएको छ ।

बुटवल उपमहानगरपालिका परिसरबाट बाजागाजासहित निस्किएको झाँकी र्‍याली पुल्चोक गणेश मन्दिर हुँदै जितगढी किल्लामा पुगेको थियो। गणेश मन्दिर परिसरमा गोरखाबाट पैदलयात्रा गरी आएको नेपाली सेनाको टोलीलाई स्वागत गरिएको थियो ।

कार्यक्रममा लुम्बिनी प्रदेशका प्रदेश प्रमुख अमिक शेरचनले जितगढी किल्लालाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रचार गर्न र पर्यटक आगमनमा जोड दिन आवश्यक रहेको बताउनुभयो। उहाँले बुटवलमा रहेको जितगढी किल्ला यस क्षेत्रकै महत्वपूर्ण सम्पत्तिका रुपमा रहेको र यसको संरक्षण र प्रवर्द्धनमा संघीय सरकारले समेत विशेष चासो दिनुपर्ने बताउनुभयो।

नगर प्रमुख खेलराज पाण्डेयले बुटवलको जितगढी किल्लालाई महत्वपूर्ण सम्पदाका रुपमा प्रवर्द्धन गरिरहेको बताउँदै नेपाल अङ्ग्रेज युद्धका नायक उजिरसिंह थापालाई राष्ट्रिय विभूति घोषणा गर्न संघ सरकारसँग माग गर्नुभयो। उहाँले किल्लाको संरक्षणका साथसाथै पर्यटकीय स्थलका रुपमा स्थापित गर्न नगरले भरपुर प्रयास गरिरहेको बताउनुभयो।

कार्यक्रममा उपप्रमुख सावित्रादेवी अर्यालले बुटवलको सम्पत्तिका रुपमा रहेको जितगढी किल्लाको संरक्षण र प्रवर्द्धनमा सबैको साथ जरुरी रहेको बताउनुभयो ।

कार्यक्रममा प्रदेश सभा सदस्य भोजप्रसाद श्रेष्ठ, बुटवल उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष हरिप्रसाद अर्याल लगायतले बुटवलमा रहेको जितगढीको प्रवर्द्धन र प्रचारप्रसारमा तीव्रता आएको र यसलाई निरन्तरता दिनुपर्ने बताउनुभयो।

कार्यक्रममा जितगढी किल्लाको प्रवर्द्धनमा योगदान पुर्‍याएको भन्दै अध्येताहरू निर्मल श्रेष्ठ, विमलबहादुर शाक्य, गोपालप्रसाद लाकौल, पत्रकारहरू महेन्द्र थापा, शरण कर्माचार्य, दिनेश श्रेष्ठ, आम्दा अस्पतालका मेसु डा विनोद पराजुली, लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालका मेसु डा सुदर्शन थापा, झपेन्द्र जिसी, कुलबहादुर केसी, क्याप्टेन किसनबहादुर थापा, गंगा बहादुर क्षेत्री, जगत पौडेल, मनोज गौचन, महेन्द्र राजभण्डारी, माधव नेपाल, जमदार माधव पौडेललाई सम्मान गरिएको थियो।

ऐतिहासिक दस्ताबेजअनुसार सन् १८१४ नोभेम्बर १ मा बुटवल र स्युराजको विषयमा किचलो उठाई अङ्ग्रेज तत्कालीन इष्ट इन्डिया कम्पनीले नेपाल विरुद्ध एकतर्फी युद्ध घोषणा गरेको थियो । बुटवल क्षेत्रमा हमला गर्न मेजर जनरल जोन सुलिमान उड एक हजार बेलायती सेना र तीन हजार हिन्दुस्तानी फौज लिएर तम्तयार भएका थिए ।

जनरल अक्टर लोनीको नेतृत्वमा पश्चिम नेपाल आक्रमण गर्ने, मेजर जनरल जिलेस्पीको नेतृत्वमा देहरादुन हुँदै गढवाल कब्जा गर्ने, जनरल उडको नेतृत्वमा पाल्पा–बुटवल हात पार्ने र जनरल मार्लेको नेतृत्वमा मकवानपुर कब्जा गर्ने उद्देश्यले अङ्ग्रेजले नेपालतर्फ सेना पठाएको थियो । बुटवल कब्जा गर्न गोरखपुरबाट जनरल उडको नेतृत्वमा अङ्ग्रेज फौज नेपालतर्फ अघि बढ्यो । अङ्ग्रेज फौज जितगढी आइपुगेपछि नेपाली सेनासँग घमासान युद्ध भयो । सो युद्धमा अङ्ग्रेज टोली ठूलो क्षति बेहोरेर फिर्ता भयो ।

त्यसको तीन महिनापछि जनरल उडकै नेतृत्वमा फेरि बुटवलमा आक्रमण भयो । आक्रमणबाट जितगढी किल्लाको उत्तरतर्फ रहेको सेनकालीन दरबार ध्वस्त भयो । दरबार ध्वस्त भएपनि किल्लाभित्र लुकेर बसेका नेपाली सेनाले अङ्ग्रेजहरूमाथि आक्रमण गरे ।

विक्रम संवत् १८७१/७२ मा विश्व विजयको अभियान लिएर हिँडेको आधुनिक हतियारसहितको अङ्ग्रेज फौजलाई युद्ध कला र कौशलसँगै परम्परागत हतियारमा रहेको नेपाली फौजले विसं १८७२ वैशाख ७ गते पराजित गरेको थियो ।

सोही खुसीयालीमा बुटवल उपमहानगरपालिकाले हरेक वर्ष वैशाख ७ गते विजय उत्सव मनाउँदै आएको छ।