वैकल्पिक ऊर्जाको रुपमा हाइड्रोजन उत्पादन गर्ने तयारी

भक्तपुर।काठमाडौँ विश्वविद्यालय (केयु) ले वैकल्पिक ऊर्जाको रुपमा हाइड्रोजन उत्पादन गर्ने तयारी गरेको छ । एक बर्ष अगि नेपाल आयल निगमको सहयोग पाए पछि देशमै पहिलो पटक हाइड्रोजन ल्याब नै सञ्चालन गरेर अनुसन्धानलाई तीव्रता दिएको हो केयुले ।

केयुले अबको ४ महिनाभित्र हाइड्रोजनको सहायताले गाडी कुदाएर देखाउने भएको छ ।पेट्रोलबाट चल्ने गाडीको ईन्जिन निकालेर हाइड्रोजनबाट चल्ने गाडीका पार्टपुर्जा हालेर आफैँले डिजाइन गरेर कुदाउने तैयारी गरेको हो । ‘ग्रिन हाइड्रोजन ल्याब’को सहायताले आउने ४ महिनाभित्र हाइड्रोजनबाट गाडीसमेत सञ्चालन गर्न सकिने गरी विश्वविद्यालयले तयारी गरेको अनुसन्धानमा संलग्न विश्वविद्यालयका सहप्राध्यापक डा. विराजसिंह थापाले जानकारी दिनुभयो ।

यसका लागि आवश्यक पर्ने हाइड्रोजन समेत यहीँ उत्पादन गरिंदैछ । एक बर्ष अगि नेपाल आयल निगमको सहयोग पाए पछि देशमै पहिलो पटक हाइड्रोजन ल्याब नै सञ्चालन गरेर अनुसन्धानलाई तीव्रता दिएको हो केयुले ।टिममा पन्ध्र जना अनुसन्धान कर्मी रहेका छन् ।एउटा गाडी कुदाएर देखाए पछि धेरै गाडी चल्न सक्छ भन्ने सन्देश जाने उहाँको भनाई छ । सरकार लगायत सरोकारवाल सबैको सहयोग पाए दश बर्ष भित्र इन्धन आयात बन्द गरेर समृद्धिको ढोका खोल्न सकिने थापाले बताउनुभयो ।

खेर गइरहेको बिजुली र उद्योग कलकारखानाबाट निस्केको धुवाँलाई हाइड्रोजनमा परिणत गरी व्यापार घाटा कम गर्न सकिने एक अध्ययनले देखाएको छ ।विद्युत्गृहहरुले बिजुली उत्पादन गरेर बाँकी रहेको पानीबाट हाइड्रोजनको मात्रा छुटाएर हाइड्रोजन इन्धन निकाल्न सकिने अनुसन्धानमा संलग्न डा. थापाको दाबी छ ।छिमेकी देश भारतसहित विश्वका अधिकांश विकसित मुलुकहरूमा हाइड्रोजन इन्धन प्रयोगमा आइसकेको छ । यातायातमा प्रयोग हुने इन्धन मात्र होइन, यसबाट चुलोमा प्रयोग हुने एलपी ग्यासका साथै युरियासमेत उत्पादन गर्न सकिने थापाको दाबी छ ।

काठमाडौँ विश्वविद्यालयको एक सर्वेक्षणमा प्रतिकेजी एक डलरसम्ममा नेपालले हाइड्रोजन उत्पादन गर्न सक्ने देखाएको डा. थापा बताउनुहुन्छ ।
२ किलो हाइड्रोजन सिलिन्डरबाट एक सय युनिट बराबरको ऊर्जा प्राप्त हुने अध्ययनले देखाएको छ ।स्वच्छ पर्यावरणका लागि विकसित देशहरूले हाइड्रोजन ऊर्जालाई वैकल्पिक ऊर्जाको रुपमा विकास गर्न थालिसकेका छन् ।एक किलोग्राम हाइड्रोजनबाट ५० युनिटसम्म बिजुली निस्कन्छ । यही विधिबाट निकालेको हाइड्रोजनबाट उत्पादन हुने ऊर्जा नै हाइड्रोजन ऊर्जा हो र यही नै ग्रिन हाइड्रोजन पनि हो ।नेपालमा कार्बन उत्सर्जन हाइड्रोजन ऊर्जाको माध्यमबाट तत्कालै रोक्न सकिने उहाँको भनाइ छ ।

एक केजी हाइड्रोजनले एउटा कार ७० किलोमिटरसम्म कुद्न सक्ने वैज्ञानिक अध्ययनबाट पत्ता लागेको छ ।विश्वविद्यालयका उपकुलपति डा. भोला थापाले यसलाई नेपालमा कसरी उपयोग गर्न सकिन्छ भनेर अध्ययन अनुसन्धान आवश्यक रहेको र आफूहरूले त्यसको तयारी गरेको बताउनुभयो ।हाइड्रोजन ऊर्जाको नेपालमा सम्भावना बारे १६ वर्ष पहिले सन् २००५ देखि छलफल सुरु भएको थियो ।